YAZILAR

Kamu İhale Sözleşmelerinde İhale Dokümanı Sözleşme İlişkisi

Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun ilkeler maddesi esas olarak ihale süreci ile sözleşme süreci arasındaki ilişkiyi ve imzalanan kamu ihale sözleşmesinin hukuki niteliğini vurgulamaktadır. Bu amaçla kamu hukukuna tabi aşamada düzenlenen belgelerin sözleşmeden ayrı düşünülemeyeceği ayrıca imzalanan sözleşme bir üst başlık olarak kamu sözleşmesi olarak nitelendirilse de bir özel hukuk sözleşmesi gibi tarafların eşitliğinin esas olduğu anlaşılmaktadır. Aşağıda maddedeki fıkraların birer ilke olarak ifade ettiği anlam değerlendirilmiştir. 

Kamu ihale sözleşmesi, özel hukuk kişilerinin kendi aralarında imzaladıkları sözleşmelerden farklı olarak serbesti ilkesine tabi değildir. Dolayısıyla idareler bir kamu ihale sözleşmesi imzalamadan önce Kamu İhale Kanununda düzenlenen usuller çerçevesinde bir ihale usulü takip etmek zorundadırlar. Kamu hukukuna tabi olan bu aşamada özü itibariyle bir idari işlem olan ihale dokümanı önemli bir belgeler bütünüdür. Sözleşme serbestisinin kısıtlanmasına ilişkin bütün ölçütler bu dokümanda bulunmaktadır.

Yukarıdaki açıklama çerçevesinde kanun koyucunun kamu ihale sözleşmesini taraflarından birisi idare olan tipik bir özel hukuk sözleşmesi olarak tanımlamadığı ortaya çıkmaktadır.  Bu nedenle de idare ile yüklenicinin kamu hukukuna tabi aşamada tesis edilen işlemlerden bağımsız bir sözleşme süreci yürütmeleri mümkün değildir. Bu durumun tipik görünümü mal, hizmet, yapım ve danışmanlık hizmetlerine yönelik hazırlanan tip sözleşme metinleridir. Örneğin Hizmet Alımlarına Ait Tip Sözleşmede aşağıdaki madde bulunmaktadır;

            “Madde 8- Sözleşmenin ekleri

            8.1. İhale dokümanı, bu sözleşmenin eki ve ayrılmaz parçası olup, İdareyi ve Yükleniciyi bağlar. Ancak, sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır.

            8.2. İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması aşağıdaki gibidir:

            1) Hizmet İşleri Genel Şartnamesi,

            2) İdari Şartname,

            3) Sözleşme Tasarısı,

            4) Birim fiyat tarifleri (varsa),

            5) Özel Teknik Şartname (varsa),

            6) Teknik Şartname,

            7- Açıklamalar (varsa)”

Bu madde dolayısıyla tarafların irade beyanlarının temelde ihale dokümanı üzerinde oluştuğu anlaşılmaktadır. Herhangi bir sözleşme sürecinde yüklenicinin veya idarenin genel şartname veya idari şartname düzenlemelerine aykırı hareket etmeleri mümkün değildir. Genel şartnamelerinin tamamının Kamu İhale Kurumu tarafından hazırlandığı göz önüne alındığında da kamu ihale sözleşmesinin önemli kurallarının değişmez biçimde önceden belirlendiği ortaya çıkmaktadır.

Kamu ihale sözleşmesinde ihale dokümanının öncelikli olması madde metnindeki ikinci ilkeyle de yakından ilgilidir. Buna göre sözleşmenin taraflarının Kanunda açıkça belirtilen haller dışında sözleşmede değişiklik yapmaları mümkün değildir.